In het Ventspils International Writers’ and Translators’ House in Letland werkte Frank Adam in opdracht van jeugdtheater HETPALEIS eerder dit voorjaar zijn theatertekst ‘Aleksej’ af.

Onderwerp van dit drie uur durende stuk is het tragische conflict tussen tsaar Peter de Grote en zijn zoon Aleksej.

Aleksej ging op 28 oktober 2010 in première in jeugdtheater HETPALEIS in Antwerpen. De regie was in handen van Koen De Sutter. Acteurs waren oa Frans van der Aa, Jeroen Van der Ven, Ariane van Vliet, Stefaan De Gand…

De theaterproductie stond ook geprogrammeerd op het festival Brugge Centraal, een grootschalig cultuurevenement van de stad Brugge dat de cultuur-historische banden met Centraal-Europese staten onderzoekt.

De tekst werd vooraf bekroond met de prijs Letterkunde Dramatische Kunst 2010 van de Provincie West-Vlaanderen. In de jury zetelden Els van Steenberge, Liv Laveyne, Bob De Moor, Jo Decaluwe en Wouter Hillaert.

Aleksej werd uitgegeven door de krant De Standaard, met een voorwoord van hoofdredacteur Karel Verhoeven en Het Paleis-directeur Barbara Wyckmans.

‘Aleksej is een gebeurtenis’ schreef De Standaard, ‘een productie van drieënhalf uur is in het jeugdtheater onvertoond.’

ALEKSEJ-COMMENTAREN

‘Een stuk van een kwaliteit, die ik de jongste kwarteeuw in Vlaanderen niet meer heb ontwaard… (Wijlen Wim Van Gansbeke, theaterrecensent)

‘Een uiterst geslaagde symbiose tussen een klassieke en moderne stukopbouw’ (Guy Joosten, theater-en operaregisseur)

‘Aleksej” behoort tot het beste wat er in Vlaanderen geschreven is’ (Luc Joosten, dramaturg)

‘Gezien de kwaliteit van het stuk beschouw ik het als de plicht van Het Toneelhuis om ‘Aleksej’ van Frank Adam op te voeren.’ (Luk Perceval, voormalig artistiek leider Het Toneelhuis)

‘Lees dit!  Zeer uitzonderlijk!  Groeten, Wim’ (Brief Wim Van Gansbeke aan regisseur Koen De Sutter)

DE PERS OVER ALEKSEJ

‘Een instant repertoire-thriller. Een tekst van alle tijden. Frank Adam schreef een tijdloos verhaal over tegendraadse puberzonen en radeloze vaders. Over conflicterende verschillen in ambities en verwachtingen. Over de geleidelijke verschuiving van macht naar onmacht, van liefde naar haat en terug. Decor en kostuums onderstrepen de tijdloze thematiek van deze voorstelling.

Aleksej is toneel-toneel. Je denkt hedendaags, je voelt klassiek, of andersom. Dit soort theateravond leek lang geleden. Een groot decor, tien acteurs, een tekst van alle tijden. Er vallen vuile woorden, er klinken Zweedse gedichtjes. Je ziet kostuums, je hoort koorgezang. Het is soms om te lachen zo spits en geestig, soms om te huilen zo triest en des mensen. En het duurt drie uur, maar dat lijkt niet zo. En na een spectaculaire decormetamorfose vallen er doden. Veel doden.

De tien acteurs mogen in deze voorstelling doen waar ze goed in zijn, spelen, zelfs excelleren. Met woorden in cadeauverpakking Snedige replieken kletsen over en weer, pareltjes van oneliners worden aaneengeregen. In het overgrote deel dreigt het drama, snijden de stiltes, vreet de haat tussen een vader en een zoon iets leeg van binnen.

Het strekt spelers en makers zonder meer tot eer dat ze de kwaliteiten van deze uitzonderlijke tekst bewaken. Hem tot leven laten komen met het besef dat je aan de wieg van een pasgeboren repertoirekind niet moet staan duwen en trekken.’ (De Morgen)

‘Twee historische figuren – tsaar Peter de Grote en zijn zoon – grepen de aandacht van Frank Adam en regisseur Koen de Sutter, die van hun verhaal een knappe voorstelling maakten.

Aleksej van Frank Adam levert een uitzonderlijke toneelavond op bij Het Paleis. Adam getuigt van een ongewone ambitie binnen het veld van de Vlaamse toneelschrijverij. Al was het maar dat het stuk groot van opzet is (met een uitgebreide cast) en avondvullend: in Antwerpen duurt de voorstelling 220 minuten. We maken het bij nieuwe teksten zelden mee.

…Op die manier is deze rijke tekst eerst een historisch verhaal, verglijdt dan naar een tragisch psychologisch conflict en eindigt op een filosofische noot.’

(Johan Thielemans op Cobra.be)

‘Als artist-in-residence in het kunstencentrum De Werf (Brugge) klom Frank Adam in korte tijd heel hoog op de artistieke ladder als schrijver, performer, verteller, acteur.

Met Aleksej, een groots opgezet en met gloed geschreven stuk, wordt een actuele neiging voor een “positieve” geschiedschrijving, heel sterk gerelativeerd. En dat is echt niet de enige kwaliteit van dit eerste volavondstuk van Frank Adam.

Met Frank Adam heeft onze toneelschrijfkunst weer iemand die aantoont dat een schrijver een volwaardig lid kan zijn van een ensemble wanneer hij schrijft in functie van speelbaarheid.

De schrijver voert de toeschouwer mee in een klassieke tragedie van macht en het misbruik ervan, met dien verstande dat hij zijn drama in zijn typische spitse taal en een daarbij passende vormgeving aanbiedt.

Adam gebruikt historisch materiaal om een actueel menselijk en politiek gegeven ruimte en spanning te geven, schrijft een taal die dwingt te luisteren omdat ze zo recht op je afkomt, (een taal) waar je als acteur mee kan spelen om mensen te beroeren en te ontroeren.

…zijn indrukwekkendste toneelstuk

Regisseur Koen De Sutter voert de tienkoppige cast naar een climax waar je als toeschouwer koud, maar niet onbewogen bij wordt. De homogeniteit die daarbij wordt bereikt, komt niet zo dikwijls voor in onze theaters.

Hopelijk krijgt Aleksej, inmiddels bekroond met de Prijs Letterkunde voor Dramatische Kunst 2010 van de Provincie West-Vlaanderen, de weerklank en de tournee tot over de grenzen, waar de makers terecht op hopen.’

(Roger Arteel, Theatermaggezien)

‘Met Aleksej schreef Frank Adam een heuse tragedie over de vader-zoonrelatie volgens de klassieke regels van de repertoirekunst. Het resultaat van jarenlang ‘schrijfvakmanschap’. Deze Bruggeling werkte zich de afgelopen jaren stevig in de kijker met zijn pen én zijn verteltalent waarmee hij jong en oud weet te bekoren. Een van zijn meest succesvolle werken is Confidenties aan een ezelsoor, een reeks fabels die hij in 2004 aanvankelijk voor de krant De Standaard schreef maar ondertussen bewerkte tot (onder meer) een boek, een theatervoorstelling en een radioluisterspel.

Frank Adam geeft de acteurs prachtige woorden in de mond die als olie op hun spelvuur werken. De verbale krachtmeting tussen de tsaar (en indrukwekkende Frans Van der Ae) en zijn zoon (een meesterlijke Van der Van) baadt in de wodka en maakt de creatie alsnog tot een ode aan klassiek repertoiretoneel. De acteurs zetten virtuoze speelprestaties neer die het stuk tot een herkenbaar, maatschappijkritisch statement maken.

Verschroeiend toneel Over de moeizame liefde tussen vader en kind, de twijfel tussen willen leven of sterven, de honger naar omarmende liefde en, bovenal de nood aan kunst in barre tijden.

(Els Vansteenberghe, Knack)

‘Grote ensemblestukken worden steeds minder vaak opgevoerd, laat staan nieuw geschreven. ‘Aleksej’ van HetPaleis breekt de ban.

Het was geen toeval dat het hele Antwerpse theatergild verzamelen blies voor de première. Aleksej is een gebeurtenis. Zeker voor Frank Adam, die zeventien jaar heeft moeten wachten tot zijn stuk over tsaar Peter de Grote en troonopvolger Aleksej eindelijk lijf en leden kreeg. Maar ook voor HetPaleis: een productie van drieënhalf uur is in een jeugdtheater onvertoond.

Als gebeten honden staan tsaar en tsarevitsj tegenover elkaar: vrank en vrij in hun taalvoering, maar door hun bloed gebonden. Het zijn de grote klassiekers die Frank Adam hier naar de kroon steekt. Hamlet en Don Carlos leerden eerder al dat dit soort vorstelijk familiedrama altijd moet uitlopen op moord.

Dat van zoveel machismo toch het menselijke benadrukt wordt, is de grote verdienste van De Sutters dienstbare spelregie. Frans Van der Aa, sinds lang weer zelf op scène, is meesterlijk kalm in zijn rol van Peter de Grote. Op kousenvoeten zwaait hij de scepter, terwijl Jeroen Vander Ven als Aleksej intensief weerwerk biedt. De rest van de tien acteurs, Louis van der Waal op kop, houdt er intussen de humor in, of de schrik. Zoveel generaties acteurs op één scène geeft een levensdynamiek die je nog zelden ziet. Het is de kracht van een ensemble.

Daarmee maakt Aleksej zijn hoge verwachtingen zeker waar.

(Wouter Hillaert, De Standaard)